Kampania podnosząca świadomość społeczną w ramach projektu Pilotażowe wdrożenie modelu Specjalistycznych Centrów Wspierających Edukację Włączającą (SCWEW)

Specyficzne trudności w uczeniu się – ogólny termin dotyczący niejednorodnej grupy zaburzeń przejawiających się poważnymi trudnościami w rozumieniu i posługiwaniu się mową, pismem oraz w zakresie zdolności matematycznych. Zaburzenia te są uwarunkowane wewnętrznie i wywołane są dysfunkcjami centralnego układu nerwowego. Ujmując specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu jako syndrom zaburzeń zwany dysleksją rozwojową, prof. M. Bogdanowicz wprowadziła opisujące je formy: dysgrafia, dysortografia, dysleksja. Specyficzne trudności w uczeniu się pisania i czytania należy odróżnić od występujących trudności związanych m.in. z zaniedbaniami edukacyjnymi i środowiskowymi oraz od trudności będących konsekwencją zaburzeń i chorób układu nerwowego czy innych współwystępujących dysfunkcji u ucznia (tzw. niespecyficznych trudności).

specyficznych trudnościach w nauce mówimy, jeżeli niepowodzenia szkolne dotyczą tylko niektórych zakresów uczenia się i występują przy co najmniej przeciętnej inteligencji,
a niejednokrotnie wysokiej sprawności intelektualnej, sprawnych narządach ruchu oraz zmysłach wzroku i słuchu, właściwej opiece wychowawczej oraz dydaktycznej. Gdy trudności te mają charakter wybiórczy i przejawiają się niepowodzeniami w uczeniu się czytania i pisania, mówimy o dysleksji rozwojowej. W przypadku specyficznych trudności w uczeniu się matematyki (głównie arytmetyki) można używać terminu dyskalkulia. Czasem trudności te występują jednocześnie, kiedy indziej mają charakter trudności izolowanych, ograniczonych do jednej umiejętności. Gdy dysleksja i dyskalkulia występują razem, są przyczyną poważnych niepowodzeń szkolnych.

Dysleksja rozwojowa jest terminem nadrzędnym dla określenia specyficznych zaburzeń
w uczeniu się i mogą się na nią składać: 

dysleksja – trudności w czytaniu przekładające się często również na problemy ze zrozumieniem treści,

dysortografia – trudności z opanowaniem i właściwym stosowaniem reguł gramatycznych i ortograficznych, 

dysgrafia – trudności w opanowaniu kaligrafii, niski poziom graficzny pisma,

dyskalkulia – specyficzne zaburzenia w uczeniu się matematyki. 

DYSLEKSJA to problemy pojawiające się NIE TYLKO na początku szkolnej edukacji jest to problem całego życia, występuje w każdym wieku, dotyczy też dorosłych.

Jej wczesne symptomy można zauważyć już w przedszkolu (mówimy wtedy o tzw. ryzyku dysleksji).

Przykładowe symptomy dysleksji u młodzieży

  • wolne tempo czytania i brak płynności, niechęć do czytania;
  • nieprawidłowe odczytywanie słów lub całych informacji;
  • dalsze trudności w poprawnym zapisie słów; 
  • nieestetyczne pismo, czasami zupełnie nieczytelne; 
  • kłopoty z planowaniem, organizacją i układaniem w sekwencje;
  • nieumiejętność streszczania tekstu i selekcji informacji; 
  • zwięzłe wypowiedzi pisemne; 
  • trudności z robieniem notatek i przepisywaniem z tablicy; 
  • unikanie zadań związanych z czytaniem i pisaniem; 
  • słaba pamięć, wolne zapamiętywanie nowych treści;
  • mylenie niektórych liter lub wyrazów;
  • kłopot z szybkim nazywaniem przedmiotów lub przypominaniem sobie informacji;
  • mylenie znaków i symboli (matematyka, fizyka, chemia);
  • słaba orientacja na mapie i w przestrzeni; 
  • trudności z zapamiętaniem: wierszy, terminów, nazw (np. miesięcy), dat, danych, numerów telefonu, przekręcanie nazwisk i nazw, liczb wielocyfrowych;
  • trudności w przedmiotach szkolnych, wymagających dobrej percepcji wzrokowej, przestrzennej i pamięci wzrokowej: w geografii – zła orientacja na mapie,
    w geometrii – rysunek uproszczony, schematyczny, w chemii – trudności
    w zapamiętywaniu łańcuchów reakcji chemicznych;
  • trudności w przedmiotach szkolnych wymagających dobrej percepcji i pamięci słuchowej dźwięków mowy: w opanowaniu języków obcych, w biologii –
    w opanowaniu terminologii, w historii – w zapamiętywaniu nazwisk, nazw.

Diagnozę dysleksji stawia się WYŁĄCZNIE u osób o prawidłowym rozwoju intelektualnym – są to trudności specyficzne (nie da się ich wytłumaczyć jakimś oczywistym czynnikiem jak: słabe możliwości umysłowe, utrata słuchu czy przewlekła choroba).

Obraz trudności dziecka z dysleksją nie jest jednolity, co wynika ze znacznych różnic indywidualnych między dziećmi w zakresie konfiguracji poszczególnych zdolności, temperamentu i osobowości.

Diagnoza pod kątem specyficznych trudności w uczeniu się w klasach I-III pozwala na rozpoznanie u dziecka ryzyka dysleksji. Opinia poradni psychologiczno-pedagogicznej
w sprawie specyficznych trudności w uczeniu się może być wydana uczniowi nie wcześniej, niż po ukończeniu trzeciej klasy szkoły podstawowej i nie później, niż do ukończenia szkoły podstawowej. Opinia w sprawie specyficznych trudnościach w uczeniu się jest aktualna na wszystkich etapach edukacyjnych. Możliwe jest jednak przeprowadzenie kolejnej diagnozy i wydanie nowej opinii w sytuacji, gdy poprzednia nie odzwierciedla aktualnego poziomu, czy zakresu zaburzeń występujących u ucznia. W szczególnych przypadkach opinia może być wydana po ukończeniu szkoły podstawowej (Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 22 lutego 2019 r. w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych). Dotyczy to uczniów, u których z różnych przyczyn niemożliwe było wydanie opinii w terminie ustawowym lub w przypadku których zachodzą inne uzasadnione, niezależne od ucznia okoliczności, uniemożliwiające wydanie takiej opinii. W takiej sytuacji opinia o specyficznych trudnościach w uczeniu się może być wydana uczniowi szkoły średniej w następującym trybie:

  • nauczyciel bądź specjalista pracujący z uczniem w szkole, po uzyskaniu zgody rodzica (prawnych opiekunów lub pełnoletniego ucznia) lub na wniosek rodziców (prawnych opiekunów lub pełnoletniego ucznia) składa do dyrektora szkoły wniosek wraz
    z uzasadnieniem,
  • dyrektor zasięga w tej sprawie opinii rady pedagogicznej;
  • dyrektor szkoły składa wniosek wraz z uzasadnieniem oraz opinią rady pedagogicznej do poradni psychologiczno-pedagogicznej oraz informuje o tym fakcie rodziców (prawnych opiekunów) lub pełnoletniego ucznia;
  • rodzice z uczniem lub pełnoletni uczeń zgłaszają się do poradni psychologiczno-pedagogicznej w celu przeprowadzenia postępowania diagnostycznego i wydania opinii. 

Dysleksji NIE POKONA intensywna nauka i wielokrotne powtórki. Osoby z dysleksją nie są w stanie (lub przychodzi im to powoli i z trudem) opanować umiejętności czytania i pisania z wykorzystaniem typowych metod dydaktycznych. Potrzebują one:

specjalnie dostosowanych metod– pozwalających lepiej sobie radzić z trudnościami,

specjalistycznych zajęć i pomocy specjalistów – psychologów, logopedów, pedagogów terapeutów.

Objawy dysleksji nie ustępują wraz z wiekiem – towarzyszą człowiekowi przez całe życie. Dlatego osoba z dysleksją potrzebuje wsparcia terapeutycznego i specjalistycznych działań edukacyjnych, aby zminimalizować jej skutki w codziennym życiu.

DYSLEKSJA to przede wszystkim trudności w czytaniu i pisaniu, ale NIE TYLKO. Mechanizmy wywołujące dysleksję powodują także wiele innych objawów związanych
z mową i uczeniem się. Problemy w czytaniu i pisaniu mogą wywołać trudności w innych przedmiotach szkolnych – matematyce, historii, biologii czy nawet muzyce lub wychowaniu fizycznym. Konsekwencją dysleksji mogą stać się problemy emocjonalne – lęk szkolny, zaniżona samoocena, wycofanie czy depresja. Dysleksja w dorosłym życiu ogranicza możliwości wykonywania wielu zawodówwymagających szybkiego zapamiętywania
i przetwarzania informacji mówionych lub pisanych.

DYSLEKSJA to trudności występujące zazwyczaj u dzieci INTELIGENTNYCH
i PRACOWITYCH
oraz ZMOTYWOWANYCH. Nie jest prawdą, że dysleksja to wymówka dla leniwych.

Uczniowie, u których stwierdzono specyficzne trudności w uczeniu się mogą doświadczać
w edukacji szkolnej, ale też i w codziennym życiu, wielu trudności. Dotyczą one prawie wszystkich sfer funkcjonowania. Trudności te często także mają wpływ na relacje i role ucznia w grupie, np. powodują, że uczniowie doświadczając różnorodnych niepowodzeń, mogą stać się bardziej wycofani, nieśmiali, lękliwi, niechętnie podejmują się nowych wyzwań. Przekładać się to może na małą wiarę we własne siły i możliwości osiągnięcia sukcesu. W związku z tym bardzo ważnym aspektem, na który nauczyciele i rodzice powinni zwrócić uwagę, jest dbanie o dobrą i przyjazną atmosferę w klasie i w domu, sprzyjającą wspieraniu ucznia w radzeniu sobie z trudnościami.

Bibliografia:

  1. Publikacje rekomendowane przez Polskie Towarzystwo Dysleksji
https://www.ptd.edu.pl/publikacje.html
  1. Katarzyna M. Bogdanowicz, Grażyna Krasowicz-Kupis, Dorota Kwiatkowska, Katarzyna Wiejak, Alicja Weremiuk: Czy moje dziecko jest zagrożone dysleksją?, IBE, Warszawa 2014.
  2. Bogdanowicz M., Adryjanek A.: Uczeń z dysleksją w szkole. Gdynia 2004.